Standenleer ligt opnieuw onder vuur

door Daniël Gillissen

Opnieuw vindt een lid van de Gereformeerde Gemeenten het nodig de prediking in zijn kerkverband aan de orde te stellen. ,,De leer is een blokkade voor mensen om tot geloof te komen.''

VEENENDAAL - Er zijn de afgelopen tien jaar meer boeken geschreven over de prediking in de Gereformeerde Gemeenten. Mr. Bram Bart (34) ), advocaat in Veenendaal, is dus niet de eerste die de leer van zijn kerkgenootschap aan de orde stelt. ,,Voor velen is wel duidelijk dat er iets mankeert aan de boodschap. Maar ze kunnen vaak niet aangeven waar de schoen precies wringt.'' Daarom voegt zijn boek Waar staan de Gereformeerde Gemeenten? volgens hem nog wel iets toe aan de pennenvruchten van auteurs als prof. J. Blaauwendraad, ds. C. Harinck en dr. K. van der Zwaag.

Hij vindt het belang zo groot dat hij de druk en distributie van 1500 exemplaren zelf betaalt. Uitgevers vonden het onderwerp volgens hem te specifiek of hadden al verschillende boeken over de prediking in de Gereformeerde Gemeenten uitgegeven en vonden het zo wel genoeg.

Bart legt in zijn 220 pagina's tellend boek - dat volgende week woensdag in de boekhandel ligt - de vinger bij de 'heilsorde' die in zijn kerkverband wordt gepredikt. Die is volgens hem niet in overeenstemming met de Bijbel en de gereformeerde geloofsbelijdenis.

Deze 'heilsorde', ook wel standenleer genoemd, houdt in dat er verschillende standen zijn in het genadeleven. Bart: ,,De pas wedergeboren zondaar kent Christus nog niet. Een volgende stand in het genadeleven is de openbaring van Christus, na een vaak lange, toeleidende weg. En het is nog weer een stap verder om in het geweten vrijgesproken te zijn van schuld en straf. Kennis van Christus alleen is daarvoor niet voldoende. De meeste van Gods kinderen missen die vrijspraak van schuld en straf.''

Deze theologische denkwijze is altijd al in de Gereformeerde Gemeenten aanwezig geweest, maar eind jaren negentig vastgelegd door ds. A. Moerkerken, rector van de Theologische School. Hij baseerde zich op de Schotse prediker A. Comrie, ook wel de theoloog van de Gereformeerde Gemeenten genoemd.

Bart, belijdend lid van de Gereformeerde Gemeente in Krabbendijke, waar hij elke zondag naar de kerk gaat, constateert dat deze prediking van de 'standen in het genadeleven' inmiddels vrijwel gemeengoed is in zijn kerkverband. Daar is hij bezorgd over.

Volgens hem lijkt de prediking op dit moment op die van dr. C. Steenblok. Deze werd in 1953 uit de Gereformeerde Gemeenten gezet vanwege zijn visie op het aanbod van de genade en richtte de Gereformeerde Gemeenten in Nederland op. Hij concludeerde dat de genade niet aan elke zondaar kan worden aangeboden; daarvoor moest een zondaar na de wedergeboorte eerst door de wet worden overtuigd van zonde. Bart: ,,In de Gereformeerde Gemeenten zal niet worden gezegd dat je de genade niet aan zondaren moet aanbieden, maar in de praktijk komt het daar wel op neer. Als er na de wedergeboorte eerst plaatsgemaakt moet worden voor Christus en zijn weldaden, is dat precies hetzelfde. Dan blokkeert de heilsorde het aanbod van genade.''

Verweerschrift
Moerkerken heeft zelf in een interview ook gezegd dat er maar weinig verschil is tussen de leer van Steenblok en de Gereformeerde Gemeenten. Bart: ,,Volgens ds. Moerkerken is wat dr. Steenblok leerde voor 98 procent ook in de prediking van de Gereformeerde Gemeenten te vinden. Die andere twee procent gaat om accenten, niet om het hart van de gereformeerde belijdenis.'' Bart verdiept zich al langer in de materie. Bijna vier jaar geleden schreef hij een verweerschrift tegen de bespreking van het boek Afwachten of verwachten? van dr. Klaas van der Zwaag door ds. D. de Wit in de Saambinder, het orgaan van de Gereformeerde Gemeenten. Volgens hem was Van der Zwaag groot onrecht aangedaan.

Samen met enkele tientallen anderen diende hij bovendien een bezwaarschrift in tegen De Wit. Dit appel staat op de agenda van de synode, die in september begint. Dan zal ook het bezwaarschrift van Van der Zwaag aan de orde komen dat hij heeft ingediend omdat hij vanwege zijn boek al vier jaar onder censuur staat.

Wat weet een advocaat van theologie?

,,Van jongs af aan ben ik geïnteresseerd in theologie en heb ik veel boeken gelezen. Rond mijn twaalfde worstelde ik sterk met de vraag van de uitverkiezing. Hoe kon ik zekerheid krijgen van mijn geloof en de toekomst met vertrouwen tegemoet zien met de wetenschap dat God zijn kinderen van tevoren heeft gekozen? Ik heb zekerheid gevonden door eenvoudige boekjes van Schotse predikers als Horatius Bonar en Robert McCheyne. Daarvan leerde ik dat ik niet moest kijken naar mijn uitverkiezing, maar kijken naar God. Christus' verdienste aan het kruis is genoeg voor iedereen.

Ik kreeg in de gaten dat er binnen de Gereformeerde Gemeenten veel onzekerheid en onverschilligheid is over het geloof. In mijn zoektocht naar de oorzaak kwam ik in aanraking met de prediking van ds. L. Huisman. Ook stuitte ik op preken van ds. J.W. Kersten, zoon van ds. G.H. Kersten, grondlegger van de Gereformeerde Gemeenten. Hoe zij opwekten om tot Christus te gaan, is zo anders dan nu gebeurt.''

Wat is in de praktijk het effect?

,,God heeft bepaald dat alleen de prediking van het evangelie levend maakt en dat Hij daardoor wil werken. Maar er wordt verkondigd dat het geestelijk leven niet begint met de kennis van Christus, maar met de wet. Hoe kan God dan nog werken? Alleen het prediken van de wet, met de bedoeling dat iemand zijn zonde zal kennen, breekt niemands hart. De leer in de Gereformeerde Gemeenten is daardoor zeker een blokkade voor mensen om tot geloof te komen. ''

Waarom uit u uw bezwaren niet op kerkelijke vergaderingen? Ds. J.J. van Eckeveld riep kort geleden in deze krant op om in zulke gevallen geen boek te schrijven, maar de zogenaamde kerkelijke weg te gaan.

,,Dat kan niet. Ik heb geen bezwaar tegen de officiële leer. De leer die ik aan de kaak stel, is namelijk niet officieel aangemerkt als de leer van de Gereformeerde Gemeenten, hoewel de 'heilsorde' dus in de praktijk wel zo functioneert. Maar die praktijk is zo breed aanwezig. Het is niet mijn bedoeling alle predikanten aan te klagen. Daarom is het beter een boek te schrijven om zo dit probleem aan te kaarten.''

Wat gaat het uitgeven van dit boek voor u betekenen? Klaas van der Zwaag staat vanwege het schrijven van zijn boek al bijna vier jaar onder censuur.

,,Mijn leven is in Gods hand. Ik moet doen wat noodzakelijk is en blind zijn voor de gevolgen. Maar ik vrees wel voor de gevolgen.''


Mede n.a.v. Waar staan de Gereformeerde Gemeenten?, mr. A.A. Bart, uitgave in eigen beheer maar verkrijgbaar in de boekhandel (ISBN 978-90-811885-1-7), 17,50 euro.