Standenleer
ligt opnieuw onder vuur
door Daniël Gillissen
Opnieuw vindt een lid van de
Gereformeerde Gemeenten het nodig de prediking in zijn kerkverband
aan de orde te stellen. ,,De leer is een blokkade voor mensen om tot
geloof te komen.''
VEENENDAAL - Er zijn de afgelopen tien
jaar meer boeken geschreven over de prediking in de Gereformeerde
Gemeenten. Mr. Bram Bart (34) ), advocaat in Veenendaal, is dus niet
de eerste die de leer van zijn kerkgenootschap aan de orde stelt.
,,Voor velen is wel duidelijk dat er iets mankeert aan de boodschap.
Maar ze kunnen vaak niet aangeven waar de schoen precies wringt.''
Daarom voegt zijn boek Waar staan de Gereformeerde Gemeenten?
volgens hem nog wel iets toe aan de pennenvruchten van auteurs als
prof. J. Blaauwendraad, ds. C. Harinck en dr. K. van der Zwaag.
Hij vindt het belang zo groot dat hij de druk en distributie van
1500 exemplaren zelf betaalt. Uitgevers vonden het onderwerp volgens
hem te specifiek of hadden al verschillende boeken over de prediking
in de Gereformeerde Gemeenten uitgegeven en vonden het zo wel
genoeg.
Bart legt in zijn 220 pagina's tellend boek - dat volgende week
woensdag in de boekhandel ligt - de vinger bij de 'heilsorde' die in
zijn kerkverband wordt gepredikt. Die is volgens hem niet in
overeenstemming met de Bijbel en de gereformeerde geloofsbelijdenis.
Deze 'heilsorde', ook wel standenleer genoemd, houdt in dat er
verschillende standen zijn in het genadeleven. Bart: ,,De pas
wedergeboren zondaar kent Christus nog niet. Een volgende stand in
het genadeleven is de openbaring van Christus, na een vaak lange,
toeleidende weg. En het is nog weer een stap verder om in het
geweten vrijgesproken te zijn van schuld en straf. Kennis van
Christus alleen is daarvoor niet voldoende. De meeste van Gods
kinderen missen die vrijspraak van schuld en straf.''
Deze theologische denkwijze is altijd al in de Gereformeerde
Gemeenten aanwezig geweest, maar eind jaren negentig vastgelegd door
ds. A. Moerkerken, rector van de Theologische School. Hij baseerde
zich op de Schotse prediker A. Comrie, ook wel de theoloog van de
Gereformeerde Gemeenten genoemd.
Bart, belijdend lid van de Gereformeerde Gemeente in Krabbendijke,
waar hij elke zondag naar de kerk gaat, constateert dat deze
prediking van de 'standen in het genadeleven' inmiddels vrijwel
gemeengoed is in zijn kerkverband. Daar is hij bezorgd over.
Volgens hem lijkt de prediking op dit moment op die van dr. C.
Steenblok. Deze werd in 1953 uit de Gereformeerde Gemeenten gezet
vanwege zijn visie op het aanbod van de genade en richtte de
Gereformeerde Gemeenten in Nederland op. Hij concludeerde dat de
genade niet aan elke zondaar kan worden aangeboden; daarvoor moest
een zondaar na de wedergeboorte eerst door de wet worden overtuigd
van zonde. Bart: ,,In de Gereformeerde Gemeenten zal niet worden
gezegd dat je de genade niet aan zondaren moet aanbieden, maar in de
praktijk komt het daar wel op neer. Als er na de wedergeboorte eerst
plaatsgemaakt moet worden voor Christus en zijn weldaden, is dat
precies hetzelfde. Dan blokkeert de heilsorde het aanbod van
genade.''
Verweerschrift
Moerkerken heeft zelf in een interview ook gezegd dat er maar weinig
verschil is tussen de leer van Steenblok en de Gereformeerde
Gemeenten. Bart: ,,Volgens ds. Moerkerken is wat dr. Steenblok
leerde voor 98 procent ook in de prediking van de Gereformeerde
Gemeenten te vinden. Die andere twee procent gaat om accenten, niet
om het hart van de gereformeerde belijdenis.'' Bart verdiept zich al
langer in de materie. Bijna vier jaar geleden schreef hij een
verweerschrift tegen de bespreking van het boek Afwachten of
verwachten? van dr. Klaas van der Zwaag door ds. D. de Wit in de
Saambinder, het orgaan van de Gereformeerde Gemeenten. Volgens hem
was Van der Zwaag groot onrecht aangedaan.
Samen met enkele tientallen anderen diende hij bovendien een
bezwaarschrift in tegen De Wit. Dit appel staat op de agenda van de
synode, die in september begint. Dan zal ook het bezwaarschrift van
Van der Zwaag aan de orde komen dat hij heeft ingediend omdat hij
vanwege zijn boek al vier jaar onder censuur staat.
Wat weet een advocaat van theologie?
,,Van jongs af aan ben ik geïnteresseerd in theologie en heb ik veel
boeken gelezen. Rond mijn twaalfde worstelde ik sterk met de vraag
van de uitverkiezing. Hoe kon ik zekerheid krijgen van mijn geloof
en de toekomst met vertrouwen tegemoet zien met de wetenschap dat
God zijn kinderen van tevoren heeft gekozen? Ik heb zekerheid
gevonden door eenvoudige boekjes van Schotse predikers als Horatius
Bonar en Robert McCheyne. Daarvan leerde ik dat ik niet moest kijken
naar mijn uitverkiezing, maar kijken naar God. Christus' verdienste
aan het kruis is genoeg voor iedereen.
Ik kreeg in de gaten dat er binnen de Gereformeerde Gemeenten veel
onzekerheid en onverschilligheid is over het geloof. In mijn
zoektocht naar de oorzaak kwam ik in aanraking met de prediking van
ds. L. Huisman. Ook stuitte ik op preken van ds. J.W. Kersten, zoon
van ds. G.H. Kersten, grondlegger van de Gereformeerde Gemeenten.
Hoe zij opwekten om tot Christus te gaan, is zo anders dan nu
gebeurt.''
Wat is in de praktijk het effect?
,,God heeft bepaald dat alleen de prediking van het evangelie levend
maakt en dat Hij daardoor wil werken. Maar er wordt verkondigd dat
het geestelijk leven niet begint met de kennis van Christus, maar
met de wet. Hoe kan God dan nog werken? Alleen het prediken van de
wet, met de bedoeling dat iemand zijn zonde zal kennen, breekt
niemands hart. De leer in de Gereformeerde Gemeenten is daardoor
zeker een blokkade voor mensen om tot geloof te komen. ''
Waarom uit u uw bezwaren niet op kerkelijke vergaderingen? Ds.
J.J. van Eckeveld riep kort geleden in deze krant op om in zulke
gevallen geen boek te schrijven, maar de zogenaamde kerkelijke weg
te gaan.
,,Dat kan niet. Ik heb geen bezwaar tegen de officiële leer. De leer
die ik aan de kaak stel, is namelijk niet officieel aangemerkt als
de leer van de Gereformeerde Gemeenten, hoewel de 'heilsorde' dus in
de praktijk wel zo functioneert. Maar die praktijk is zo breed
aanwezig. Het is niet mijn bedoeling alle predikanten aan te klagen.
Daarom is het beter een boek te schrijven om zo dit probleem aan te
kaarten.''
Wat gaat het uitgeven van dit boek voor u betekenen? Klaas van
der Zwaag staat vanwege het schrijven van zijn boek al bijna vier
jaar onder censuur.
,,Mijn leven is in Gods hand. Ik moet doen wat noodzakelijk is en
blind zijn voor de gevolgen. Maar ik vrees wel voor de gevolgen.''
Mede n.a.v. Waar staan de Gereformeerde Gemeenten?, mr. A.A.
Bart, uitgave in eigen beheer maar verkrijgbaar in de boekhandel
(ISBN 978-90-811885-1-7), 17,50 euro.