Om Sions Wil, 6 februari 2004

Boekbespreking

Ds. G. S. A. de Knegt

Wij zijn maar beperkte mensen. Wij kunnen niet alles wat wij graag zouden willen. Dat is ons duidelijk geworden uit een boek dat ons gezonden is en waaraan wij veel eerder aandacht hadden moeten besteden. Helaas konden wij dit niet vanwege de vele werkzaamheden die wij nog altijd verrichten. Daarbij moet niet vergeten worden dat het boek zo’n omvang heeft dat het zich niet op een achterna-middag laat lezen. Het boek telt welgeteld 1098 pagina’s. Bovendien telden wij 6259 voetnoten. Het zal duidelijk zijn dat zo’n boek tijd en aandacht vraagt.

’t Moet gezegd worden dat het de moeite waard is om er de tijd voor te nemen dit boek te lezen. De tijd en de aandacht voor dit boek is goed besteed. Men kan zijn tijd wel anders besteden. Soms zegt men na het lezen van een boek dat men er niet veel van geleerd heeft. Wanneer men het van tevoren had geweten had men er niet zoveel tijd aan besteed. Echter.... dit is zeker niet van toepassing op het boek dat als titel draagt “Afwachten of verwachten”. De auteur van dit werk is Dr. K. van der Zwaag.

Als eerste willen wij opmerken dat wij zeer veel bewondering hebben voor de werkkracht van de auteur. Hij heeft een baan bij een courant die ons allen welbekend is. Als men naast zo’n drukke werkkring in staat is om zo’n lijvig werk te schrijven en vele bronnen te bestuderen moet men toch wel het een en ander in zijn mars hebben. Ook moeten vrouw en kinderen er achter staan, want menig uur zal aan het gezinsleven onttrokken zijn. Hoe het ook zij: Wij zijn blij met deze studie die van de hand van Dr. K. van der Zwaag is verschenen. Waar gaat het om in dit boek?  Wat is de inhoud? Waarop wil de auteur een antwoord geven? “Afwachten of verwachten” plaatst het vraagstuk van de toe-eigening van het heil in historisch en theologisch perspectief. Heel eenvoudig gezegd: Hoe heeft men in het verleden de toe-eigening van het werk van Christus op het kruis gepreekt en in het geloof beleefd, maar ook hoe wordt de zekerheid van het heil ons in de Schrift voorgehouden. Het zal duidelijk zijn dat daarbij alle aandacht gegeven wordt door de auteur aan het verbond, de verkiezing, geloof en gevoel, het hebben van zekerheid, de toeleidende weg en de plaats van de sacramenten.

Uitgangspunt voor dit alles is de brede gereformeerde traditie. Deze traditie loopt van Augustinus, de leer van de reformatie en de nadere reformatie tot het zogenaamde puritanisme. Helaas kunnen wij niet dit gehele boek bespreken. Het geeft zoveel dat wij hiervoor een aantal uitgaven van ons blad nodig zouden hebben.

Op twee zaken willen wij nadruk leggen. Wij denken in de eerste plaats aan het aanbod van genade. Wij lezen in dit werk dat er een theologie is, waarin gezegd wordt dat het algemene aanbod naar allen uitgaat, maar dat de beloften alleen zijn voor de uitverkorenen. De Schotten waren in hun prediking toch wel ruimer. Wanneer zij preekten zeiden zij tegen eenieder dat de Heere Jezus aan zijn of haar voeten werd neergelegd. Bij monde van de prediker werd als het ware door de Heere gezegd: “Wanneer u Mijn Zoon wilt hebben, kunt u Hem krijgen. U behoeft er niets voor te doen. Ik kan en wil Hem u geven, zodat Mijn toorn jegens u gestild wordt”. Wat willen wij met dit alles zeggen? Niets anders dan dat zalig worden gemakkelijk is, wanneer wij de Heere maar laten werken.

Een tweede zaak waarvoor wij aandacht vragen is de verkiezing. Wij twijfelen er niet aan of er is in de Schrift sprake van een dubbele praedestinatie. Ook lezen wij daarvan in de Dordtse Leerregels. Zoals wij al eerder schreven, moeten wij voorzichtig zijn als wij spreken over de verkiezing tot verwerping. Het zal bekend zijn dat Calvijn dit noemde het “decretum horribele”. Hij zei dat er met grote ingetogenheid over dit “huiveringwekkend besluit” gesproken moest worden. Wij zijn het voor de volle honderd procent met Calvijn eens. Trouwens, dit geldt ook als het gaat om de verkiezing tot zaligheid. Vanzelfsprekend mag er over de verkiezing tot zaligheid gesproken worden. Wij zouden het Woord te kort doen en daarmee de eer van God als wij het zouden verzwijgen. Maar als er in de prediking of in het pastoraat of op de catechisatie over wordt gesproken, laat het dan zijn zoals Calvijn ons dit heeft voorgehouden. Calvijn sprak over Christus als de spiegel van de verkiezing. Hij schrijft in een van de verklaringen dat als men wil weten wie God is, men maar op Christus moet letten. Want wat heeft Christus gezegd? Wij horen Hem tijdens Zijn omwandeling op aarde zeggen: “Wie tot Mij komt, zal ik geenszins uitwerpen.” De Zaligmaker zegt dit onvoorwaardelijk. Hij verbindt er geen enkele voorwaarde aan. Wij sluiten niet uit dat wij als predikers soms te voorwaardelijk in de verkondiging bezig zijn. Is dit soms om in het gevlei van mensen te komen? Daarom zijn wij van mening dat het niet alleen goed is als voorgangers dit boek lezen, maar ook zij die steeds naar de prediking luisteren. Het is ons gebleken uit dit degelijk werk dat het alles nauw luistert. Niet  alleen het prediken, maar ook het luisteren.

Wij willen naar aanleiding van dit studieboek nog één opmerking maken.

Met zeer veel belangstelling hebben wij gelezen over de standen die er in de genade kunnen zijn. Nog niet zolang geleden hebben wij hierover een lezing ergens in ons land gehouden. Standen in de genade vallen niet te ontkennen. Wij denken aan de eerste brief van de apostel Johannes. Daarin wordt gesproken over de zuigelingen, de jongelingen en de vaders in de genade. De staat is voor allen dezelfde. Zij zijn geborgen in Christus. Zij allen worden gevonden in het bundeltje der levenden. Hun stand daarentegen is verschillend. Die van de zuigelingen onderscheidt zich van die van de jongelingen en de stand van de jongelingen onderscheidt zich van die van de vaders. Het is niet verkeerd dit in het oog te houden. Alleen moet men uitkijken voor een zogenaamde classificatiemethode, zodat mensen gaan afmeten, hoe ver zij zijn gevorderd. De apostel zegt én daaraan houden wij ons vast: “Ik leef, doch niet meer ik, maar Christus leeft in mij.”

Wij moeten stoppen. Het zal duidelijk zijn dat dit boek van Van der Zwaag ons veel heeft te zeggen. Wij hebben er graag wat meer aandacht aan willen besteden dan in een ‘gewone’ boekbespreking.

N.a.v. Afwachten of verwachten; K. van der Zwaag; Uitg. Groen - Heerenveen. Prijs €. 34,50