STUDIEDAG
dr. H.J.C.C.J. Wilschut
Op zaterdag 25 oktober jl. werd in de Doelen te Rotterdam een studiedag gehouden naar aanleiding van het boek van dr. K. van der Zwaag Afwachten of verwachten? De voortreffelijk georganiseerde dag (hulde voor de uitgever die deze dag belegde!) werd door zo’n zevenhonderd belangstellenden bijgewoond. Onder wie uw kroniekschrijver.
Zelfs vrijgemaakten …
Over het boek van dr. Van der Zwaag hebt u inmiddels het nodige in ons blad kunnen lezen. In dit boek inventariseert de auteur de eeuwenlange discussie over de ‘toe-eigening van het heil’. Die discussie gaat tot op de dag van vandaag door. En dan met name in wat we aanduiden als ‘bevindelijk gereformeerde’ kring.
In dat licht is de zinsnede in het verslag van het ND (27 oktober 2003) te begrijpen, waarin gesignaleerd wordt: ‘Zelfs vrijgemaakten en evangelischen waren naar Rotterdam gekomen’. Dat woordje ‘zelfs’ bleef bij mij haken. Alsof het toch wel heel bijzonder is dat ook vrijgemaakt gereformeerden (tot hen beperk ik mij) belangstelling hebben voor deze thematiek. Inderdaad was het aantal vrijgemaakt gereformeerden dat deze studiedag bijwoonde gering. Althans in mijn waarneming. In dat opzicht is het woordje ‘zelfs’ in het krantenverslag terecht. Blijkbaar staat genoemde thematiek een eind bij het gros van vrijgemaakt gereformeerden vandaan. Tenminste, in de vorm zoals die leeft in bevindelijk gereformeerde kring.
Ik hoop van harte dat het hier inderdaad alleen maar de vorm betreft. En niet het thema van de toe-eigening van het heil als zodanig. Het is niet best, wanneer ook daarvan zou gelden dat ‘zelfs’ vrijgemaakten daarvoor belangstelling hebben, bij wijze van uitzondering dus. Hoe delen we in het heil van de Here? Het antwoord op die vraag is en blijft van levensbelang. Om steeds te beseffen dat de weg van de Geest de weg van het beloftewoord is, zonder voorwaarden vooraf. Het bijbels-reformatorisch onderwijs, zoals dat ook bij Van der Zwaag doorklinkt. Het was goed om in Rotterdam te zijn. De discussie ging tenminste ergens over. Niet over allerlei bijzaken. Maar over een kernpunt in het leven met de Here.
De diverse sprekers op de studiedag – de Nederlands hervormde predikant dr. W. Vlastuin, de christelijke gereformeerde predikant ds. J. Westerink en de heer W. Büdgen, afkomstig uit de Gereformeerde Gemeenten – betuigden ieder op eigen manier een stuk instemming met het boek van Van der Zwaag. ‘Ik wil er geen misverstand over laten bestaan dat ik de intentie van de schrijver voluit deel. Hetzelfde geldt voor de theologische lijnen over wet en evangelie, verbond en verkiezing, belofte en aanbod, heilsorde en heilszekerheid, enz.’ (Van Vlastuin). Van der Zwaag legt op een integere manier voor wat hij in Schrift, belijdenis en oudvaders gevonden heeft. Aldus ds. Westerink. Ook in het spreken van Büdgen klonk sympathie voor het boek van Van der Zwaag door. Laat mij trouwens respect uitspreken voor het feit dat de heer Büdgen als vertegenwoordiger van zijn kerkverband durfde optreden. Die moed was geen enkele predikant uit de Gereformeerde Gemeenten gegeven. Jammer. Zoals het ook jammer was dat slechts één predikant uit de Gereformeerde Gemeenten aanwezig was. In dat opzicht sluit ik mij graag aan bij de woorden van ds. Westerink: ‘Wanneer wij nederige leerlingen van de Schriften willen zijn en er op aangesproken willen en mogen worden, dat ons de woorden Gods zijn toevertrouwd en dat wij niet anders willen spreken dan die woorden Gods, dan kan het toch lijden, dat een broeder ons zaken onder de aandacht brengt en vraagt om toetsing?’ Zo is het maar net!
Toch riepen met name de bijdragen van ds. Westerink en dr. Van Vlastuin bij mij gemengde gevoelens op. Voor mijn besef werd met de ene hand teruggenomen wat met de andere gegeven was. Dr. Van Vlastuin miste bij de auteur een uitwerking van de toe-eigening door de Heilige Geest als zodanig. ‘Kunnen we over de toe-eigening van de belofte spreken zonder dat op de toonhoogte van de bevinding te doen? Hoe ervaren we de toe-eigening door de Heilige Geest?’ Van Vlastuin sprak dan ook begrip uit voor degenen die bij de term ‘een ruim evangelie’ vrezen voor oppervlakkigheid. Een soortgelijk geluid liet ds. Westerink horen, met toch wel erg veel begrip voor degenen die bij Van der Zwaag eenzijdigheid hadden gesignaleerd. ‘Juist omdat het hier gaat om zaken die eeuwigheidsgewicht hebben en omdat mensen zich niet moeten bedriegen of bedrogen worden voor de eeuwigheid en omdat niemand zich mag toe-eigenen wat hem niet toekomt, luistert het hier nauw.’ En al ras kwam de aap uit de mouw. De Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken hebben in reactie op Kuypers leer inzake de ‘veronderstelde wedergeboorte’ de vastheid van Gods verbond en beloften zo sterk benadrukt, dat maar al te vaak de beloften van het verbond en de vervulling van die beloften vereenzelvigd worden. Zodat er voor de toe-eigening van het heil maar heel weinig aandacht is. Daarbij gaf Westerink eerlijk toe, dat ook in eigen kerkverband verwante ontwikkelingen aanwezig zijn.
In mijn oren klonk het alsof de bijbels-reformatorische taal over belofte en geloof nog een bevindelijk ‘plus’ nodig heeft. Tevens betreur ik de suggestie, alsof in vrijgemaakt gereformeerde kring ‘maar al te vaak’ de beloften en de vervulling van die beloften met elkaar vereenzelvigd worden. Dat riekt naar het oude verwijt van ‘verbondsautomatisme’. Alsof vrijgemaakt gereformeerden Zondag 23 HC aan hun laars lappen. Ook in de Gereformeerde Kerken in Nederland wordt de eis tot geloof voorgehouden en de noodzaak van een nieuwe geboorte uit de Heilige Geest beleden. Trouwens, hadden de Christelijke Gereformeerde en de Gereformeerde Kerken elkaar in 1998 niet gevonden in de nota over de toe-eigening van het heil? Waarom dan toch weer deze vertekening?
Ik wil best openstaan voor de waarschuwing van oppervlakkigheid in het leven met de Here. Dat gevaar is inderdaad niet denkbeeldig. Pas je niet op, dan verwissel je de vastheid van het verbond maar zo voor lege vanzelfsprekendheid. Alleen, zeg niet dat dat inherent is aan een verbondsleer, die overeenkomstig de Schrift de betrouwbaarheid van Gods beloftewoord belijdt. Je kijkt de verkeerde kant op. Ook bij een zuivere verbondsleer blijft dagelijks bekering nodig. Om niet te rusten in eigen vroomheid. Maar in de woorden van de belovende God.
Op de studiedag waren ook jongeren aanwezig. Prachtig! Het boek van Van der Zwaag is beslist geen lichte kost. Maar de thematiek blijkt ook onder jongeren in bevindelijk gereformeerde kring intens te leven. Ik ben ook geschrokken. In de etenspauze heb ik jongelui aangesproken, die afkomstig waren uit de Gereformeerde Gemeenten. Voor een openhartig gesprek met een vrijgemaakt gereformeerde dominee gingen ze niet uit de weg. Wat mij vooral is bijgebleven is de klacht van deze jongeren. Bij het gros van de eigen ambtsdragers zijn hun (kritische) vragen over de toe-eigening van het heil volledig onbespreekbaar. Terwijl men haakt naar een stuk geloofszekerheid. Ik hoop van harte dat hier de geslotenheid van het systeemdenken doorbroken mag worden. En dat de Here openheid wil geven. Voor eerlijke vragen. En het samen zoeken naar bijbelse antwoorden.
Schaamte
In deze Kroniek heb ik in een bepaald opzicht afstand genomen van het spreken van ds. Westerink in Rotterdam. Niet met plezier overigens. Daarvoor zijn de persoonlijke verhoudingen te goed. En heb ik met hem in zijn en mijn Spakenburgse tijd – naast alle meningsverschil – meer dan eens diepe verbondenheid in de Here mogen ervaren. Daarom doet het mij goed om hartroerend te kunnen instemmen met het begin van Westerinks bijdrage op de studiedag. Dat de toe-eigening van het heil een omstreden punt is in de reformatorische kerken moet ons het schaamrood op de kaken jagen. Zoveel meningsverschil over het werk en de weg van de Geest: een reden tot verootmoediging. Het is mij uit het hart gegrepen! Daarbij kwam tijdens de studiedag bij mij wel de vraag op: zetten wij met dit soort discussies niet te veel de al dan niet gelovende/bevindende mens in het middelpunt? Zouden wij het niet eens wat meer over de Here moeten hebben? U merkt, zelfs vrijgemaakten komen hier niet voor de vragen weg …